Me-grê áp đảo họ bằng cả tầm vóc, hay đúng hơn là bằng cả khối người ông. Phòng khách thì nhỏ. Tựa lưng vào cửa, viên chỉ huy trưởng dường như quá lớn đối với nó. Ông nghiêm trọng. Có lẽ chưa bao giờ ông người hơn là lúc ông chậm rãi nói bằng một giọng đùng đục:
- Âm nhạc tiếp tục... Ba-renx giúp Pô-pin-ga cuộn thảm.. Trong một góc phòng, Giăng Đuy-clô nói và tự nghe mình nói, trước mặt bà Pô-pin-ga và A-ni... ông bà Vi-ê-nan nghĩ đến chuyện ra về, vì lũ trẻ con, họ khẽ nói với nhau điều này, Pô-pin-ga đi uống một ly cô nhắc. Thế là đủ để kích thích anh, anh cười... Anh hát nho nhỏ,.. anh đến gần Bét và mời cô nhảy...
Bà Pô-pin-ga nhìn chòng chọc xuống sàn nhà... A-ni vẫn chõ đôi con ngươi hừng hực nhìn vào Me-grê, ông này đang nói nốt:
- Kẻ sát nhân đã biết rằng nó sẽ giết... Có kẻ nào đó nhìn Côn-rat nhảy và biết rằng nội trong hai giờ nữa người đàn ông đang cười một tiếng cười hơi quá ròn rã, đang muốn vui đùa bất chấp tất cả, đang khát sự sống và những xúc động, sẽ chỉ còn là một cái xác...
Người ta cảm thấy sự xung đột theo sát nghĩa.
Miệng bà Pô-pin-ga há ra trong một tiếng kêu không thành tiếng. Bét thì vẫn nức nở.
Đùng một cái, không khí thay đổi. Ít ra thì người ta cũng đưa mắt tìm Côn-rat. Côn-rat nhảy! Côn-rat mà tròng mắt kẻ sát nhân đang rình rập!
Chỉ có Giăng Đuy-clô thốt lên:
- Quá lắm!
Và vì không có ai nghe ông ta nói, ông ta tiếp tục nói cho riêng mình, hi vọng Me-grê cũng nghe thấy:
- Giờ thì tôi đã hiểu phương pháp của ông, nó chẳng mới mẻ gì! Khủng bố tinh thần thủ phạm, ám thị hắn, đặt hắn vào lại cái không khí tội ác để buộc hắn thú nhận... Người ta đã thấy có những kẻ, bị lừa theo cách ấy, đã không tự giác mà lặp lại những cử chỉ của mình...
Nhưng đó chỉ là mấy tiếng rì rầm văng vẳng. Nhưng lời ấy không phải là những lời người ta có thể nghe thấy vào một lúc như lúc này.
Cái loa phóng thanh tiếp tục gieo rắc thứ âm nhạc của nó và điều ấy cũng đủ làm không khí căng lên thêm một độ.
Ông Vi-ê-nan, sau khi bà vợ thì thầm cái gì đó vào tai, đứng lên một cách rụt rè.
- Vâng! Vâng! Ông bà có thể đi! - Me-grê bảo ông trước khi ông kịp nói.
Tội nghiệp bà Vi-ê-nan, người phu nữ tiểu tư sản có giáo dục, những muốn chào tạm biệt tất cả mọi người, bắt các con cúi chào, Bà không biết làm thế bằng cách nào, bà siết chặt tay bà Pô-pin-ga mà không tìm ra một lời để nói.
Có một cái đồng hồ quả lắc trên mặt lò sưởi. Nó chỉ mười giờ năm phút.
- Chưa phải lúc uống trà? - Me-grê hỏi.
- Phải! - A-ni trả lời, vừa đứng đậy và đi về phía buồng bếp.
- Xin lỗi bà! Bà không đi sửa soạn trà với em bà?
- Một lát nữa...
- Bà thấy cô ấy ở trong bếp?
Bà Pô-pin-ga giơ tay vuốt trán. Bà cố gắng để không bị chìm dần vào trạng thái ngây độn. Bà nhìn sửng chiếc loa một cách tuyệt vọng..
- Tôi không biết nữa. Khoan đã! - Tôi nhớ là A-ni đi từ buồng ăn ra, vì đường để trong tủ chè.
- Có đèn sáng không?
- Không... Có thể... Không! Tôi thấy hình như không.
- Hai người không nói gì với nhau?
- Có! Tôi bảo: Côn-rat không nên uống thêm ly nào nữa nếu không anh ấy sẽ không còn đúng mực...
Me-grê tiến phía hành lang, vào lúc gia đình Vi-ê-nan khép lại cảnh cửa ra vào. Buồng bếp rất sáng, sạch như lau như li. Nước đang đun trên bếp ga, A-ni mở nắp bình trà.
- Không phải mất công pha trà.
Chỉ có hai người. A-ni nhìn vào mắt ông.
- Sao ông lại buộc tôi phải lấy chiếc mũ cát két? - Cô hỏi.
- Không quan trọng... Lại đây..
Trong phòng khách không một ai nói năng, không một ai động cựa.
- Ông tính cho chơi cái nhạc này đến cùng ư? Tuy vậy Giăng Đuy-clô cũng quyết định phản đối.
- Có lẽ. Còn có một người tôi muốn thấy: đó là cô ở.
Bà Pô-pin-ga nhìn A-ni, cô này đáp:
- Cô ở ngủ... Cô ta bao giờ cũng đi ngủ lúc chín giờ.
- Thế thì lên bảo cô ta xuống đây một lúc.. Cô ta cũng khỏi mất công thay đồ..
Và, vẫn bằng cái giọng thuyết dẫn tạo được từ lúc ban đầu, ông nhắc lại, khăng khăng:
- Cô nhảy với Côn-rat, cô Bét. Trong góc phòng, người ta nói năng một cách trịnh trọng... Và có ai đó biết rằng sẽ có một người chết. Ai đó biết rằng đây là buổi tối cuối cùng của Pô-pin-ga...
Người ta nghe thấy tiếng động, tiếng những bước chân, một tiếng cạch cửa trên lầu baỉ của ngôi nhà, tầng gác xép. Rồi một tiếng thì thầm tiến lại gần. A-ni bước vào trước. Một dáng người còn đứng trong hành lang.
- Lại đây!... - Me-grê cằn nhằn.
- Người nào làm ơn bảo cô ta đừng có sợ, cứ vào đây...
Cô ở có nét mặt lờ mờ, khuôn mặt to bèn bẹt, sửng sốt. Bên ngoài một chiếc áo ngủ bằng vải màu kem dài xuống tận chân, cô chỉ khoác thêm một chiếc áo khoác. Mắt cô còn lèm nhèm vì ngái ngủ, tóc tai rối bù. Người cô tỏa hơi ấm giường chiếu.
Viên thanh tra nói với Đuy-clô:
- Ông hỏi cô ta bằng tiếng Hà Lan xem có phải cô là người tình của ông Pô-pin-ga...
Bà Pô-pin-ga quay mặt đi, đau đớn. Câu hỏi được dịch ra. Cô ở lắc đầu cương quyết:
- Nhắc lại câu hỏi. Hỏi cô ấy xem có bao giờ ông chủ tìm cách đạt được ở cô điều gì không..
Lại phản kháng.
- Bảo cho cô ấy biết là cô ấy có thể bị ngồi tù nếu như không nói lên sự thật! Chia nhỏ câu hỏi ra. Ông ta đã ôm hôn cô chưa? Ông ta thỉnh thoảng có lọt vào buồng, lúc cô ở trong buồng không?
Thế là cô gái mặc áo ngủ nước mắt tuôn ra xối xả. Cô kêu lên:
- Tôi không làm gì hết! Thề là tôi không... Tôi không làm gì cả.
Đuy-clô dịch lại. Môi mím chặt, A-ni nhìn cô ở trừng trừng.
Nhưng cô ở không thể nói nên lời. Cô phản kháng. Cô khóc. Cô xin lỗi. Cô phát ra những từ mà phân nửa bị chìm lấp trong tiếng nức nở.
- Tôi không tin là thế! - Cuối cùng ông giáo sư dịch lại. - Như tôi hiểu thì anh ta chọc ghẹo cô ấy. Khi có một mình ở nhà với cô, anh lượn quanh cô trong nhà bếp... Anh ôm hôn cô... Một lần anh lọt vào phòng cô khi cô đang mặc quần áo... Anh lén lút cho cô sô-cô-la. Nhưng không hơn.
- Cô ấy có thể đi ngủ lại.
Người ta nghe thấy cô gái lên cầu thang. Ít lâu sau, có tiếng đi đi lại lại trên buồng cô. Me-grê nói với A-ni:
- Cô có thể làm ơn đi xem cô ta làm cái gì không?
Người ta biết được rất nhanh.
- Cô ấy muốn ra đi ngay lập tức! Cô ấy xấu hổ! Cô ấy không muốn ở trong nhà thêm một giờ nào nữa! Cô gởi lời xin lỗi chị tôi. Cô nói là cô sẽ đi Grô-gia-ghen hay nơi nào khác, nhưng không sống ở Đen-phơ-di nữa.
Và A-ni nói thêm, vẻ gây hấn:
- Chính đó là điều ông tìm kiếm?
Đồng hồ chỉ mười giờ bốn mươi. Một giọng nói trong loa thông báo:
Buổi phát thanh của chúng tôi đã hết. Xin chào quý bà, chào quý cô, chào quý ông...
Rồi người ta thấy một tiếng nhạc xa xăm, giảm vang đi nhiều, của một đài khác.
Me-grê nóng nảy, tắt đài và lúc đó là một sự im lặng tàn nhẫn, tuyệt đối. Bét không khóc nữa, nhưng cô tiếp tục giấu mặt trong hai bàn tay.
- Cuộc chuyện trò tiếp tục rồi chứ? - Viên chỉ huy trưởng hỏi với một vẻ mỏi mệt thấy rõ.
Không một ai trả lời. Những nét mặt còn hằn sâu hơn cả lúc ở trong phòng khách Van Hát-xen.
- Tôi xin lỗi các vị vì buổi tối cực nhọc!
Me-grê nói trước hết là với bà Pô-pin-ga.
- ... Nhưng xin chớ quên rằng chồng bà hiện đang sống... Anh ấy ở đây, hơi bị kích thích bởi rượu cô-nhắc... Anh ấy chắc còn uống nữa...
- Vâng...
- Anh ấy đã bị phán quyết, bà hiểu đấy! Và phán quyết bởi một kẻ đang nhìn anh... Còn những người ở đây lúc này, từ chối nói lên những gì họ biết, tức là biến mình thành đồng lõa với kẻ sát nhân.
Ba-renx nấc lên, bắt đầu run bắn.
- Phải không Con-nê-li-uýt?... Me-grê đột ngột nói vớt cậu, vừa nhìn thẳng vào mắt cậu.
- Không! Không! Không đúng thế...
- Vậy thì tại sao cậu lại run?
- Tôi, tôi...
Cậu lại chực rơi vào một cơn khủng hoảng mới, như lúc ở trên đường đến trại.
- Nghe tôi đây!... Sắp đến giờ Bét ra đi với Pô-pin-ga... Cậu ra sau ngay lập tức, Ba-renx... Cậu đã đi theo họ một lúc lâu... Cậu đã trông thấy điều gì đó...
- Không!... Không đúng như thế..
- Khoan đã!... Sau cuộc ra đi tay ba này, ở đây còn lại bà Pô-pin-ga, A-ni và giáo sư Đuy-clô... hai người lên lầu một...
A-ni gật đầu xác nhận.
- Ai vào phòng nấy phải không? Cậu hãy nói tôi nghe cậu đã thấy những gì, Ba-renx?
Cậu ngọ nguậy uổng công. Cái nhìn của Me-grê nắm chặt lấy cậu. Cậu hết sức giãy giụa.
- Không!... Không có gì hết!... Không có gì!...
- Cậu không thấy Ôx-tinh nấp đằng sau một cái cây à?
- Không!
- Tuy nhiên cậu đã lởn vởn quanh nhà. Vậy thì cậu đã nhìn thấy cái gì đó.
- Tôi không biết... Tôi không muốn. Không!... Không thể được!
Mọi người đều nhìn cậu. Cậu thì không dám nhìn ai cả. Và Me-grê, không thương hại:
- Chính lúc đầu trên mặt đường cậu thấy gì đó. Hai chiếc xe đạp đi. Chúng phải đi ngang cái chỗ được đèn pha chiếu sáng... Cậu ghe, cậu đợi... Và cậu đã phải đợi lâu... Một khoảng thời gian không ăn khớp với độ dài quãng đường...
- Vâng...!
- Nói cách khác, cặp trai gái đã dừng lại trong bóng những chồng gỗ... Như thế không đủ để làm cậu sợ. Chỉ đủ cho cậu nổi giận, hoặc để cậu thất vọng... Vậy thì cậu đã nhìn thấy điều gì khác, kinh hãi... Dẫu sao cũng khá kinh hãi, khiến cho cậu phải đứng lại đấy trong khi đã đến giờ về trường,... Cậu đứng ở hướng đống gỗ... Cậu chỉ có thể nhìn thấy một khung cửa sổ...
Thình lình Ba-renx trỗi dậy, hoảng loạn, mất hết tự chủ.
- Không thể nào ông lại biết... Tôi... Tôi...
- ... Khung cửa sổ của bà Pô-pin-ga... Có một người nào đó đứng ở cửa sổ ấy. Một người cũng như cậu, đã thấy đôi trai gái đi qua luồng sáng của ngọn đèn pha quá muộn, do đó mà biết rằng Côn-rát và Bét đã dừng lại trong bóng tối rất lâu...
- Tôi!... - Bà Pô-pin-ga nói một cách rõ ràng.
Và thế là đến lượt Bét đến hoảng, cô nhìn bà với cặp mắt trợn tròn, khiếp hãi.
Trái với sự trông đợi, Me-grê không đặt thêm một câu hỏi nào nữa. Như thế lại tạo ra một sự bất an. Người ta có cảm tưởng như đột nhiên dừng tại khi đi lên đến điểm đỉnh.
Và viên chỉ huy trưởng đi mở cửa ra vào, ông gọi:
- Pi-pê-kam!... Xin mời ông lại đây... Cứ để Ôx-tinh ở nguyên chỗ. Tôi chắc là ông đã nhìn thấy ánh đèn sáng rồi lại tắt ở cửa sổ nhà Vi-rê-nan... Chắc họ đã đi ngủ.
- Vâng.
- Còn Ôx-tinh?
- Lão vẫn đứng sau cái cây.
Viên thanh tra Grô-in-ghen nhìn xung quanh mình một cách ngạc nhiên. Tất cả là một sự im lặng không thể hiểu nổi. Và những gương mặt là mặt những người đã qua nhiều đêm không ngủ.
- Ông có muốn ở lại đây một lúc không? Tôi ra ngoài với Bét Li-ê-ven như Pô-pin-ga đã làm... Bà Pô-pin-ga sẽ lên phòng bà, cũng như A-ni và giáo sư Đuy- clô... Tôi yêu cầu họ làm đúng những động tác như tối hôm trước...
Rồi ông quay về phía Bét:
- Cô vui lòng lại đây chứ?
Bên ngoài mát mẻ. Me-grê đi vòng qua tòa nhà, trong nhà để xe ông tìm thấy chiếc xe đạp của Pô-pin-ga và hai chiếc xe đạp đầm.
- Cô lấy một chiếc.
Rồi, trong lúc hai người lăn bánh nhè nhẹ trên con đường kéo thuyền về phía công trường gỗ:
- Ai đã đề nghị dừng lại?
- Chính Côn-rat.
- Anh ấy vẫn vui chứ?
- Không... Ngay khi ra đến ngoài, tôi đã thấy anh trở nên buồn bã.
Đã đến chỗ những đống gỗ.
- Xuống xe đi... Anh ta có tình tứ không?
- Có mà như không... Anh ấy buồn... Tôi tin rằng đó là tại rượu cô-nhắc... Thoạt tiên thì nó làm anh vui vẻ. Anh ôm tôi vào lòng, ở chỗ này... Anh bảo với tôi rằng anh rất khó xử, rằng tôi là một cô bé tốt... Phải, anh nói đúng chữ ấy. Rằng tôi là một cô bé tốt, nhưng tôi đến quá muộn và nếu không cẩn thận thì chuyện sẽ kết thúc bằng một điều bất hạnh.
- Xe đạp để đâu?
- Chúng tôi dựa xe ở chỗ này... Tôi cảm thấy anh ấy muốn khóc. Tôi đã thấy anh ấy như vậy vào những buổi tối mà anh đã uống một ly. Anh nói thêm rằng anh là đàn ông nên chuyện đối với anh không có gì quá lớn, nhưng một cô gái như tôi không được thí thân vào một cuộc phiên lưu... Rồi anh thề là anh rất yêu tôi nhưng anh không có quyền làm hỏng đời tôi, rằng Ba-renx là một chàng trai tử tế và với cậu ấy, cuối cùng tôi sẽ được hạnh phúc.
- Rồi sao?
Cô thở mạnh. Cô òa lên.
- Tôi đã kêu lên rằng anh là một thằng hèn và tôi muốn trèo lên xe.
- Anh ấy đã làm gì?
- Anh ấy nắm lấy tay lái... Anh tìm cách ngăn không cho tôi đi. Anh bảo: Để tôi giải thích cho cô nghe. Đó không phải là vì tôi. Đó là...
- Anh ấy đã giải thích điều gì?
- Chẳng giải thích gì cả. Vì tôi đã tuyên bố rằng nếu anh ấy không buông ra là tôi kêu lên. Anh ấy buông... Tôi đạp đi... Anh ấy đạp theo tôi, vừa đi vừa nói mãi. Nhưng tôi chạy nhanh hơn... Tôi chỉ còn nghe: - Bét!... Bét... Nghe anh một chút...
- Chỉ có thế?
- Khi anh ấy thấy tôi đã đến chỗ rào chắn của trại thì anh quay về... Tôi ngoái đầu lại... Tôi thấy anh cúi mình trên xe, buồn rười rượi.
- Và cô đã chạy theo anh ấy?
- Không!... Tôi ghét anh ấy vì anh muốn tôi lấy Ba-renx... Anh ấy muốn được yên thân phải không ông? Có điều là lúc đẩy cửa vào nhà, tôi mới nhận rõ mình không còn chiếc khăn quàng... Người ta có thể tìm thấy nó. Tôi mới đi tìm. Không gặp ai cả... Nhưng cuối cùng khi tôi về đến nhà thì không thấy bố tôi, sau đó ông cụ mới về... ông không hỏi han đến tôi... Mặt ông tái nhợt, con mắt dữ tợn... Tôi nghĩ rằng ông đã rình chúng tôi và có lẽ đã núp đằng sau đống gỗ...
Ngày hôm sau chắc ông đã lục soát phòng tôi... ông đã tìm thấy những bức thư của Côn-rat, vì sau đó tôi không thấy chúng đâu nữa... Rồi ông giam tôi lại.
- Lại đây!
- Ta đi đâu?
Ông cũng chẳng trả lời. Ông đạp về phía nhà Pô-pin-ga. Có ánh sáng ở cửa sổ buồng bà Pô-pin-ga nhưng người ta không nhìn thấy.
- Ông tin chính là bà ấy?
Viên chỉ huy trưởng lầm bầm với riêng mình:
- Anh ta trở lại như thế này, lo âu. Anh xuống xe, chắc chắn là ở chỗ này... Anh đi vòng qua ngôi nhà, giữ tay lái xe đạp... Anh cảm thấy sự yên tĩnh trong lòng bị đe dọa, nhưng anh không thể nào để trốn với người yêu.
Và đột nhiên ra lệnh:.
- Đứng nguyên đấy, cô Bét.
Ông dắt xe dọc lối đi tiếp sau tòa nhà. Ông vào trong sân, tiến về phía nhà kho, trong đó chiếc ca nô sơn bóng tạo thành hình một cái suốt dài.
Cửa sổ buồng ông Giăng Đuy-clô sáng đèn, Người ta đoán là ông giáo sư đang ngồi trước một cái bàn nhỏ. Cách hai thước, cửa sổ phòng tắm mở hé nhưng nằm trong bóng tối.
- Chắc anh không vội vã... - Me-grê vẫn độc thoại. Anh cúi mình xuống như thế này, để đẩy tuột chiếc xe vào nhà...
Ông kéo dài thời gian. Ông cố đợi một điều gì?
Và có điều gì đó xảy ra thật, nhưng là cái điều ấy là một tiếng động rất nhỏ, từ trên cao, ở cửa sổ phòng tắm, một tiếng kim loại, tiếng cách của một khẩu súng không đạn.
Rồi ngay lúc đó một tiếng vật lộn tay đôi, hai tấm thân đổ xuống đất.
Me-grê đi qua buồng bếp vào nhà, leo nhanh lên lầu một, đẩy cửa buồng tắm và vặn công tắc điện.
Hai thân hình giãy giụa dưới đất: viên thanh tra Pi-pê-kam và Ba-renx, cậu này nằm đờ ra trước, bàn tay phải mở ra, buông khẩu súng lục.